Možda niste imali priliku da slušate o tadašnjim, balkanskim „kraljevima droge“, ali Jugoslavija je tridesetih godina prošlog vijeka bila poznata i kao “balkanska Kolumbija”. Droga se proizvodila i švercovala masovno, a u sve je neretko bio uključen i sam vrh države, piše Istorijski zabavnik.
Dobitna kombinacija glasila je ovako – pojedinci su trgovali jer su tako sticali ogromno bogatstvo, država je okretala glavu u stranu, jer je tako popunjavala manjak u budžetu, a organizacije su drogu rasturale jer su tako finansirale svoje manje ili više legalne akcije.
Većina likova uključenih u taj “biznis”, prikazana u seriji “Senke nad Balkanom” – stvarna je!
Zaista su postojali i Ante Godina i Danilo Tomasović, a stvaran je bio i PRIZAD – Privilegovano izvozno akcionarsko društvo (mada na njegovom čelu nije stajao Alimpije Mirić koga je u seriji igrao Gordan Kičić). Upravo ono bilo je jedina legalna firma nadležna za izvoz opijuma u čitavoj Jugoslaviji.
Ante Godina – Al Kaponeov mafijaš među ustašama
Faktički treći čovjek ustaškog pokreta, odmah nakon Ante Pavelića i Eugena Dida Kvaternika, Ante Godina, bio je ujedno toliko moćan da je sarađivao direktno sa Al Kaponeom i njegovom čikaškom bandom.
Za njega se zna da je rođen 1899. u Istri kao Antun Godina, da mu je otac bio Slovenac, a majka Hrvatica, i da je 1912. otišao za Ameriku. Uključivši se u mafijaške poslove brzo je napredovao u hijerarhiji i stigao do samog vrha. Paralelno sa tim, povezao se i sa ustašama i vrlo brzo počeo da finansira njihove logore u Italiji gdje su se oni pripremali i obučavali za atentate i bombaške akcije.
Priča kaže da je, nakon što je shvatio da se bliži kraj švercovanja alkohola, Al Kapone lično poslao Godinu nazad u Evropu da drži krijumčarski kanal morfijuma preko Kraljevine Jugoslavije. Navodno, Kapone i Godina bili su vrlo bliski, jer su im majke bile iz Rijeke.
Godina je “provaljen” od strane jugoslovenske državne bezbjednosti početkom 1932. i (baš kao što je prikazano u seriji) od nje je dobio “ponudu koja se ne odbija” – potpuno zaštitu njegovih krijumčarskih kanala kroz Jugoslaviju sve dok javlja informacije o tome šta se dešava u Glavnom ustaškom štabu. U suprotnom do Al Kaponea bi stigla informacija da se Godina sastao sa jugoslovenskom policijom, izdao sve saradnike i otkrio sva skrovišta narkotika na Balkanu.
Suočen sa tim izborom, procijenivši da mu je biznis ipak draži od ideala, Godina je pristao. Interesantno je da je godinama bio lojalan saradnik jugoslovenske policije javljajući korisne informacije i ne tajeći podatke. Vjeruje se da je upravo zahvaljujući njemu osujećen pokušaj ubistva kralja Aleksandra u Zagrebu 1933. (također prikazan u „Senkama“).
Za atentat u Marseju nije saznao na vrijeme. Na sam dan pogibije kralja Aleksandra 1934. javio je u Pariz imena atentatora, ali kasno da se atentat spriječi.
Godinina saradnja sa policijom nikada nije otkrivena među njegovim ustaškim prijateljima. Tokom postojanja Nezavisne države Hrvatske postao je šef tajne policije i brinuo o bezbjednosti samog Ante Pavelića.
Ne zna se šta je sa njim bilo nakon Drugog svetskog rata. Pričalo se da je, kao i većina ustaša, pobjegao za Argentinu i da je radio za policiju u Buenos Ajresu, ali i da se vratio kod svojih mafijaških prijatelja u Čikago, gdje je mirno živio i dočekao duboku starost.
Danilo Tomasović – Srpski kralj heroina
I Danilo Tomasović (u „Senkama“ ga igra Petar Strugar) je istorijski lik iako nije bio Crnogorac nego Srbin iz Beograda. U žižu interesovanja policije prvi put je došao krajem 1937. godine (dakle, moglo bi se reći da su ono što gledamo u seriji njegovi „rani radovi“) kada je zbog njega istaknuti američki agent došao u Srbiju, označivši ga kao „najvećeg krijumčara droge u Jugoslaviji“.
Za razliku od “konkurencije” koja je u to vreme još uvijek radila “samo” sa morfijumom, Romasović je prvi donio heroin u Srbiju i pokazao lokalnom življu kako da ga pravi. Posao je razradio do neslućenih razmjera prije svega u Makedoniji i Južnoj Srbiji gdje se heroin pravio, dok su za transport dalje bili zaduženi stranci koje policija nije uspjevala da identifikuje.
Jugoslovenske vlasti Amerikanci su upozorili da “radikalno suzbiju” Tomasovićevo krijumčarenje droge, jer ona u najvećim slučajevima završava u SAD. U suprotnom, Jugoslavija će se suočiti sa sankcijama, jer se osnovano sumnja, istakao je tajni izaslanik, da kriminalci imaju veze i podršku među najvišim instancama vlasti u Jugoslaviji.
Danilo Tomasović se vodio kao zaposleni u međunarodnoj kompaniji za spavaća kola “Wagons-Lits” u kojoj su radnici bili i još desetak vodećih krijumčara opijata sa Balkana.
U policijskim izvještajima predstavljan je kao “industrijalac sa stanom u Balkanskoj ulici”, a zna se da je i održavao veze sa ruskom emigracijom vjerovatno također uključenom u trgovinu. U konspirativnim pismima s kraja 1937. predstavljao se kao Boža.
Iako je jugoslovenska vlada informacije primila, ni 1938. prema dostupnim informacijama situacija nije bila ništa bolja. Na zasjedanju Stalne komisije za opojne droge Beograd se proglašava glavnim centrom u kome se vrši nelegalna fabrikacija opijata i odakle se oni krijumčare preko granice.
Sredinom decembra iste godine donijet je Zakon o opojnim drogama čiji je glavni cilj bio da pooštri kazne za sve koji budu uhvaćeni u trgovini narkoticima. Tadašnje novine bile su preplavljene pričama o uhvaćenim dilerima koji su završili u zatvoru.
Glavne vođe, vječno u saradnji sa vlastima, nekako su uvijek izmicale takvim zakonima.
Izvor: Istorijski zabavnik
