Na svemirskoj stanici „Tjengong” biće sprovedeno najmanje 1.000 naučnih eksperimenata: od praćenja mutacija DNK, preko mapiranja zvijezda, do razmnožavanja biljaka i životinja
Dugo je kosmički program druge ekonomije sveta kaskao iza Sjedinjenih Američkih Država. Ali ne više. U minuloj godini spajanjem trećeg modula svemirske stanice „Tjengong”, ili „Nebeske palate”, Kina je napravila ogroman korak na putu da postane i kosmička supersila.
Kompletiranjem „Nebeske palate” teške oko 100 tona i duge oko 55 metara Kina nije samo postala treća država u svetu koja samostalno upravlja svemirskom stanicom. To je bio i signal za novu etapu u nadmetanju velikih sila u istraživanju svemira.
„Kina je očigledno u svemiru na duge staze i to moramo prepoznati i u skladu s tim reagovati”, poručila je predsjednica Odbora za nauku, svemir i tehnologiju Predstavničkog doma kongresmenka Edi Bernis Džonson kad je NASA tražila veći budžet kako bi sačuvala narušeni primat i uspela da 2024. ponovo pošalje ljudsku posadu na Mesec.
„’Tjengong’, koji kruži iznad Zemlje na visini od oko 400 kilometara, samo je odskočna daska za nove kineske svemirske poduhvate, kao što su misije na Mesec i Mars. U pokazivanju svoje tehnološke moći koji iznenađuje naučnike na Zapadu, Kineska svemirska agencija (CMSA) planira da u 2023. godini u blizini svemirske stanice lansira teleskop veličine „Habla”, koji će, međutim, imati 300 puta veće vidno polje kako bi se dešifrovale tajne udaljenih galaksija i istražila priroda tamne materije.
Čuveno „svemirsko rukovanje” američkog i ruskog astronauta misije „Apolo-Sojuz” iz 1975. godine budilo je varljivu nadu čovječanstva da se trka u naoružanju među velikim silama neće pretvoriti u trku za dominaciju u kosmosu.
Prividnim okončanjem hladnog rata devedesetih godina prošlog vijeka NASA i „Roskosmos” su udružili snage da bi razvili i lansirali Međunarodnu svemirsku stanicu (MSS). Ali rat u Ukrajini označio je kraj saradnje SAD i Rusije u svemiru. I baš u trenutku kad se za 2030. godinu najavljuje „penzionisanje” Međunarodne svemirske stanice, kineska „Nebeska palata” započinje svoj život.
Iako je ranih devedesetih godina u počecima osvajanje kosmosa Peking lansirao i američke satelite, kinesko-američka orbitalna saradnja nikada nije bila toliko bliska kao između Vašingtona i Moskve.
Kina je 2003. godine, posle SAD i Rusije, postala postala treća zemlja koja je pomoću sopstvene rakete poslala tajkonauta u svemir. Deset godina spuštala je misiju bez astronauta na Mesec. Bilo je to prvo slijetanje na Zemljin prirodni satelit od 1976. Zatim je 2019. Kina uspela ono što nije nijedna od svemirskih sila – spustila je modul na drugu, tamnu stranu Meseca.
Ovako brz razvoj kineske svemirske tehnologije podigao je tenzije na drugoj strani Pacifika. Pozivajući se na zabrinutost za nacionalnu bezbjednost, američki Kongres usvojio je 2011. godine „Volfov zakon”, koji zabranjuje da NASA sarađuje s Kinom na istraživanju svemira. Peking je tako bio isključen iz bilo kakvog partnerstva na Međunarodnoj svemirskoj stanici koju su vodili NASA, „Roskosmos” i Evropska svemirska agencija.
Oslonjena na sopstvene snage, Kina je te iste 2011. lansirala svoj prvi prototip svemirske stanice „Tjengon 1”, koji je 2018. godine završio svoju pripremnu misiju za podizanje prave „Nebeske palate”. Iako manji od Međunarodne svemirske stanice i po dizajnu nalik sovjetskom „Miru” iz kraja osamdesetih godina, lansiranjem dodatnog modula za proširenje „Tjengong” ima mogućnost da postane ogroman orbitalni kompleks.
I dok Peking ne krije svoje svemirske ambicije, iz SAD stižu upozorenja da kineski svemirski program zapravo ima vojnu svrhu. Ejmi Džej Nelson, ekspert za svemir i spoljnu politiku u istraživačkom centru Instituta „Brukings”, smatra da „Nebeska palata” kao odraz takmičenja američko-kineskog takmičenja u još jednom domenu može dodatno da zakomplikuje odnose dvije zemlje. Nelsonova za „Vašington post” kaže da uspostavljanje svemirske stanice nije samo dio kineskih kosmičkih ambicija, već i odraz onoga što Peking radi na Zemlji, misleći pre svega na teritorijalne pretenzije u Južnom kineskom moru.
U Pekingu se ne obaziru previše na ova „upozorenja” svog svemirskog rivala. Magazin „Nejčer” piše da Kineska svemirska agencija planira da u narednih deset godina na stanici „Tjengong” sprovede najmanje 1.000 naučnih eksperimenata. Kinezi su vrata „Nebeske palate” otvorili i za zemlje koje su partneri SAD. Do sada je odabrano devet projekata iz 17 zemalja.
Najmanje devet eksperimenata biće sprovedeno u saradnji s Ujedinjenim nacijama, ali i Japanom, Rusijom, Indijom i Meksikom, saopštila je Kancelarija UN za svemirska pitanja. Projekti uključuju posmatranje kako DNK mutira u svemiru, ali i mapiranje zvijezda. Tricija Laros, profesorka sa Univerziteta u Oslu, vodiće eksperiment s ciljem da utvrdi može li bestežinsko stanje da uspori ili zaustavi širenje ćelija raka.
Poseban fokus istraživanja u „Nebeskoj palati” biće na učenju o rastu i razvoju različitih vrsta biljaka, životinja i mikroorganizama u kosmičkim uslovima. Jedna studija uključuje i pokušaj razmnožavanja majmuna u specijalnim kabinetima. Samo još nije sigurno koliko će majmuni koji pristignu na svemirsku stanicu biti voljni da „vode ljubav” daleko od Zemlje.
